Streszczenie: I. Podstawy teoretyczne badań pedeutologicznych: Wstęp; 1. Filozoficzne aspekty edukacji i nowe orientacje kształcenia nauczycieli; 2. Uściślenie pojęć stosownych w pracy; 3. Orientacja zawodowa i dobór kandydatów do zawodu nauczyciela; 4. Postawy zawodowe i postawy nauczyciela wobec zawodu; 5. Teoretyczny model pedagogicznego kształcenia nauczycieli; 6. Cele i treści kształcenia nauczycieli przyszłej szkoły ogólnokształcącej; 7. Znaczenie kształcenia wielostronnego w procesie przygotowania do zawodu nauczyciela; 8. Założenia ustawicznego kształcenia i doskonalenia nauczycieli; 9. Start i adaptacja nauczycieli w zawodzie; II. Rozwój zawodowy nauczycieli - na podstawie badań diagnostycznych: 1. Założenia metodologiczne badań; 2. Orientacja zawodowa i dobór kandydatów na nauczycieli; 3. Cele, treści i niektóre uwarunkowania procesu pedagogicznego kształcenia nauczycieli w uniwersytetach i wyższych szkołach pedagogicznych; 4. Cele, treści oraz niektóre uwarunkowania procesu pedagogicznego kształcenia nauczycieli w Studiach Nauczycielskich i Oddziałach Centrum Doskonalenia Nauczycieli; 5. Proces dokształcania i doskonalenia pedagogicznego nauczycieli; 6. Kształcenie nauczycieli a kształtowanie ich postaw zawodowych; 7. Start i proces adaptacji nauczycieli w zawodzie; 8. Przydatność pedagogiczna nauczycieli w zawodzie; 9. Analiza porównawcza programów, form i metod dydaktyczno-wychowawczych, stosowanych w uczelniach pedagogicznych wybranych krajów; III. Kierunki optymalizacji systemu pedagogicznego kształcenia, dokształcania i doskonalenia nauczycieli: 1. Ogólne przesłanki optymalizacji systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli; 2. Kierunki optymalizacji systemu orientacji zawodowej i doboru kandydatów na nauczycieli; 3. Kierunki optymalizacji systemu kształcenia nauczycieli; 4. Kierunki rekonstrukcji systemu dokształcania i doskonalenia nauczycieli; 5. Kierunki optymalizacji systemu startu i adaptacji zawodowej nauczycieli; 6. Propozycje modernizacji systemu pedagogicznego kształcenia nauczycieli, wynikające z badań komparatystycznych w wybranych krajach; Podsumowanie; Bibliografia; Wykaz raportów szczegółowych z badań prowadzonych w ramach CPBP-08.17, grupa tem. IVB