Streszczenie: CZĘŚĆ OGÓLNA KONTEKSTY PSYCHOPATOLOGII I PSYCHIATRII MŁODZIEŻOWEJ 1. Rozwój i specyfika psychiatrii dzieci i młodzieży CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECI I MŁODZIEŻY I POWSTAWANIE ZABURZEŃ 2. Czynniki biologiczne (genetyczne) wpływające na rozwój psychiczny i powstawanie zaburzeń 2.1. Wstęp 2.2. Rodowody i dziedziczenie 2.3. Komplikacje rodowodów - piętno genomowe, mutacje dynamiczne i dziedziczenie mitochondrialne 2.4. Zaburzenia związane ze zmianami w wielu genach 2.5. Badania bliźniąt 2.6. Ryzyko względne 2.7. Szukanie genów dla chorób powodowanych przez pojedyncze cechy (geny kandydaci) i szukanie genów za pomocą analizy sprzężeń 2.8. Inne metody szukania genów odpowiedzialnych za daną chorobę 2.9. Metody szukania wspólnych alleli 2.10. Badania asocjacji 2.11. Badania na modelach zwierzęcych 2.12. Wyniki badań 2.13. Charakterystyka znanych chorób psychiatrycznych w aspekcie związanych z nimi genów 2.14. Perspektywy 3. Czynniki psychospołeczne w psychiatrii dzieci i młodzieży 4. Wywiady, ocena, diagnoza w psychiatrii dzieci i młodzieży 4.1. Wstęp 4.2. Wywiad z rodzicami 4.3. Wywiad z dzieckiem 4.4. Ocena 4.5. Diagnoza 5. Diagnoza psychologiczna w psychiatrii dzieci i młodzieży 5.1. Wstęp 5.2. Diagnoza psychologiczna - definicje i etyka 5.3. Metody diagnozy psychologicznej 5.4. Diagnoza oparta na dowodach empirycznych (EBA) 5.5. Badanie procesów poznawczych 5.6. Eksperyment kliniczny 5.7. Badanie procesów emocjonalnych 5.8. Etapy diagnozy psychologicznej w psychiatrii dzieci i młodzieży 5.9. Uwagi końcowe CZĘŚĆ KLINICZNA 6. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży 6.1. Wstęp 6.2. Klasyfikacje obecnie obowiązujące 6.3. Współchorobowość ZABURZENIA ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W NIEMOWLĘCTWIE, WCZESNYM DZIECIŃSTWIE I DZIECIŃSTWIE DO 6. RŻ. 7. Wczesne dzieciństwo 7.1. Małżeństwo, rodzina wychowująca małe dziecko, rodzina z dzieckiem w wieku przedszkolnym 8. Upośledzenie umysłowe - niepełnosprawność intelektualna 8.1. Wstęp 8.2. Epidemiologia 8.3. Etiologia 8.4. Przyczyny organiczne i genetyczne 8.5. Zaburzenia związane z chromosomami płciowymi 8.6. Zaburzenia zależne od jednej pary genów patologicznych 8.7. Zaburzenia metaboliczne uwarunkowane genetycznie 8.8. Zaburzenia związane z okresem ciąży 8.9. Funkcjonowanie w zależności od stopnia niepełnosprawności 8.10. Zaburzenia psychiczne występujące u osób niepełnosprawnych intelektualnie 8.11. Rola psychiatry dziecięcego 8.12. Prowadzenie dziecka niepełnosprawnego intelektualnie 9. Całościowe zaburzenia rozwojowe 9.1. Charakterystyka grupy zaburzeń 9.2. F84.0 Autyzm dziecięcy 9.3. Autyzm – 3.-5. rż. 9.4. Autyzm – 5.-7. rż. 9.5. Wychodzenie z autyzmu 9.6. Autyzm dziecięcy w badaniach własnych 9.7. F84.1Autyzm atypowy 9.8. F84.2 Zespół Retta 9.9. F84.3 Dziecięce zaburzenia dezintegracyjne 9.10. F84.4 Zaburzenia hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi 9.11. F84.5 Zespół Aspergera 9.12. F84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe nieokreślone 10. Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się w dzieciństwie 10.1. F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie 10.2. F93.1 Zaburzenia lękowe w postaci fobii w dzieciństwie 10.3. F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie 10.4. F93.80 Uogólnione zaburzenia lękowe w dzieciństwie 11. Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym 11.1. F94.0 Mutyzm wybiórczy 11.2. F94.1 Reaktywne zaburzenia przywiązania w dzieciństwie 11.3. F94.2 Zaburzenia selektywności przywiązania w dzieciństwie .... 12. Inne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym 12.1. F98.0 Moczenie mimowolne (enuresis) nieorganiczne 12.2. F98.1 Zanieczyszczanie się kałem (encopresis) nieorganiczne 12.3. Zaburzenia odżywiania i jedzenia w niemowlęctwie i dzieciństwie ZABURZENIA ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W WIEKU SZKOLNYM: 7.-10. RŻ 13. Późne dzieciństwo - wiek szkolny 13.1. Rodzina z dziećmi w wieku szkolnym 13.2. Indywidualny rozwój dziecka - okres późnego dzieciństwa, młodszy wiek szkolny 13.3. Rozwój emocjonalno-społeczny 13.4. Rozwój moralny dziecka 14. Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka 14.1. Charakterystyka grupy zaburzeń 14.2. Zaburzenia rozwoju mowy w ICD-10 14.3. F80.0 Specyficzne zaburzenia artykulacji 14.4. F80.1 Zaburzenie ekspresji mowy - dysfazja ekspresyjna 14.5. F80.2 Zaburzenie rozumienia mowy - dysfazja recepcyjna 14.6. F80.3 Nabyta afazja z padaczką 15. Specyficzne zaburzenia w rozwoju umiejętności szkolnych 15.1. Charakterystyka grupy zaburzeń 15.2. F81.0 Specyficzne zaburzenia czytania 15.3. F81.1 Specyficzne zaburzenia ortografii 15.4. F81.2 Specyficzne zaburzenia umiejętności arytmetycznych 16. Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych 16.1. Definicja 16.2. Rys historyczny 16.3. Epidemiologia 16.4. Etiologia 16.5. Obraz kliniczny 16.6. Różnicowanie 16.7. Rokowanie 16.8. Leczenie 17. Zaburzenie hiperkinetyczne. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej 17.1. Wstęp 17.2. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi - ADHD 18. Zaburzenia tikowe 18.1. Wstęp 18.2. Klasyfikacja zaburzeń tikowych i ich rozpowszechnienie 18.3. F95.0 Tiki przemijające 18.4. F95.1Tiki przewlekłe ruchowe lub głosowe (wokalne) 18.5. F95.2 Zespół tików głosowych i ruchowych (zespół Gillesa de la Tourette'a) 18.6. F 95.9 Tiki nieokreślone 18.7. Etiologia zaburzeń tikowych 18.8. Obraz kliniczny tików 18.9. Zaburzenia współistniejące 18.10. Leczenie tików 19. Zaburzenia zachowania 19.1. Wstęp 19.2. Kryteria zaburzeń zachowania ZABURZENIA ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W OKRESIE DORASTANIA: 11.-18. RŻ 20. Adolescencja - wiek dorastania 20.1. Rodzina z dziećmi dorastającymi i opuszczającymi dom 20.2. Adolescencja - indywidualny rozwój psychiczny 20.3. Adolescencja - rozwój fizyczny 20.4. Adolescencja - rozwój poznawczy 20.5. Adolescencja - rozwój emocjonalno-społeczny 21. Zaburzenia odżywiania 21.1. Regulacja odżywiania i masy ciała 21.2. Biologiczna regulacja odżywiania 21.3. Psychologiczne i społeczne uwarunkowania regulacji odżywiania 21.4. Rys historyczny 21.5. Podział i epidemiologia zaburzeń odżywiania 21.6. Etiologia i patogeneza zaburzeń odżywiania 21.7. Kryteria diagnostyczne zaburzeń odżywiania 21.8. Obraz kliniczny i przebieg jadłowstrętu psychicznego 21.9. Rozpoznanie różnicowe jadłowstrętu psychicznego 21.10. Obraz kliniczny i przebieg bulimii 21.11. Rozpoznanie różnicowe 21.12. Leczenie zaburzeń odżywiania 22. Depresja młodzieńcza 22.1. Wstęp 22.2. Obraz kliniczny depresji młodzieńczej 22.3. Wymiar biologiczny 22.4. Wymiar psychologiczny 22.5. Leczenie ZABURZENIA PSYCHICZNE TYPOWE DLA DOROSŁYCH, ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W OKRESIE DORASTANIA 23. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Zaburzenie dysocjacyjne (konwersyjne) 23.1. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne 23.2. Zaburzenie dysocjacyjne (konwersyjne) 24. Zaburzenia psychotyczne w okresie adolescencji 24.1. Wstęp 24.2. Objawy psychotyczne w populacji osób zdrowych 24.3. Zaburzenia psychotyczne w przebiegu chorób somatycznych 24.4. Zaburzenia psychotyczne u osób zażywających substancje psychoaktywne 24.5. Krótkotrwałe dekompensacje psychotyczne 24.6. Psychozy czynnościowe 24.7. Schizofrenia w okresie dorastania 25. Zaburzenia afektywne u dzieci i młodzieży 25.1. Wstęp 25.2. Duża depresja - pojedynczy epizod. Nawracająca duża depresja. Dystymia 25.3. Zaburzenia współistniejące z dziecięcą i młodzieńczą depresją 25.4. Choroba afektywna dwubiegunowa 26. Uzależnienie od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych 26.1. Wprowadzenie. Używanie i uzależnienie od substancji psychoaktywnych (SPA) - wybrane terminy 26.2. Epidemiologia 26.3. Uzależnienie od alkoholu 26.4. Uzależnienie od innych niż alkohol substancji psychoaktywnych 26.5. Niektóre inne substancje psychoaktywne 26.6. Używanie, uzależnienie od substancji psychotycznych i współwystępowanie zaburzeń psychicznych 27. Rozwój seksualny dzieci i młodzieży 27.1. Wprowadzenie 27.2. Przebieg rozwoju seksualnego człowieka 27.3. Kryteria normy seksuologicznej dla dzieci i młodzieży 27.4. Podsumowanie 28. Przemoc w rodzinie, maltretowanie fizyczne i wykorzystanie seksualne dzieci i młodzieży 28.1. Wstęp 28.2. Definicje krzywdzenia dzieci w rodzinie 28.3. Rozpowszechnienie krzywdzenia w rodzinie 28.4. Rodzina, w której dochodzi do krzywdzenia dziecka 28.5. Diagnoza krzywdzenia w rodzinie 28.6. Następstwa krzywdzenia w rodzinie 28.7. Postępowanie terapeutyczne w sytuacjach przemocy 28.8. Specyfika pracy terapeutycznej w sytuacji molestowania seksualnego w rodzinie 28.9. Podsumowanie 29. Zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych 29.1. Wstęp 29.2. Zaburzenia narządów zmysłów 29.3. Choroby układu nerwowego 29.4. Infekcje 29.5. Choroby endokrynologiczne 29.6. Choroby układu oddechowego 29.7. Choroby hematologiczne 29.8. Wpływ choroby przewlekłej na rozwój dziecka i funkcjonowanie rodziny 30. Samobójstwa dzieci i młodzieży 30.1. Wstęp 30.2. Epidemiologia zachowań samobójczych w populacji rozwojowej 30.3. Przyczyny samobójstw dzieci i młodzieży 30.4. Postępowanie z nieletnim pacjentem w kryzysie samobójczym METODY TERAPEUTYCZNE W PSYCHIATRII DZIECI I MŁODZIEŻY 31. Psychoterapia psychoanalityczna dzieci i młodzieży 31.1. Wprowadzenie 31.2. Początki psychoanalizy dzieci 31.3. Zasady terapeutyczne 31.4. Przymierze terapeutyczne w leczeniu dzieci i młodzieży 31.5. Przeniesienie 31.6. Przeciwprzeniesienie 31.7. Opór w terapii psychoanalitycznej 31.8. Zakończenie terapii 31.9. Współczesne kierunki rozwoju terapii psychoanalitycznej dzieci i młodzieży 32. Psychoterapia behawioralno-poznawcza dzieci i młodzieży 32.1. Terapia behawioralna - założenia teoretyczne, podstawowe techniki 32.2. Terapia poznawcza i behawioralno-poznawcza 33. Terapia rodzin 33.1. Wstęp 33.2. Myślenie systemowe 33.3. Systemowa terapia rodzin 33.4. Myślenie systemowe i terapia rodzin w zaburzeniach emocjonalnych dzieci i młodzieży 33.5. Kontekst zastosowania terapii rodzin 33.6. Wstępna konsultacja rodzinna 33.7. Cele terapii systemowej rodzin 33.8. Formy terapii systemowej 33.9. Miejsce prowadzenia terapii rodzin 33.10. Terapeuta rodzinny 33.11. Terapia rodzin w wybranych problemach 33.12. Dylematy 33.13. Poradnictwo rodzinne 33.14. Podsumowanie 34. Kryzysy i interwencja kryzysowa w terapii dzieci i młodzieży 34.1. Teoria kryzysu i interwencji kryzysowej 34.2. Miejsce i swoistość interwencji kryzysowej w leczeniu dzieci i młodzieży 34.3. Interwencja kryzysowa wobec dzieci po wydarzeniach traumatycznych 34.4. Interwencja kryzysowa w przypadku utraty i żałoby 34.5. Interwencja w przypadku samobójczej śmierci dziecka 34.6. Interwencja kryzysowa wobec rodziny w kryzysie 35. Farmakoterapia zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży 35.1. Wstęp 35.2. Czynniki warunkujące działanie leków psychotropowych w okresie rozwoju 35.3. Cechy farmakokinetyki wieku rozwojowego 35.4. Leczenie farmakologiczne schizofrenii oraz psychoz pokrewnych u dzieci i młodzieży 35.5. Leczenie zaburzeń afektywnych u dzieci i młodzieży 35.6. Leczenie farmakologiczne epizodu maniakalnego i zaburzeń afektywnych dwubiegunowych 35.7. Leczenie farmakologiczne całościowych zaburzeń rozwojowych 35.8. Leczenie farmakologiczne zaburzeń hiperkinetycznych (zespołu deficytu uwagi i nadpobudliwości psychoruchowej) 35.9. Leczenie farmakologiczne specyficznych zaburzeń rozwoju 35.10. Leczenie farmakologiczne zaburzeń zachowania i mieszanych zaburzeń zachowania i emocji 35.11. Leczenie farmakologiczne tików 35.12. Leczenie farmakologiczne nieorganicznego moczenia mimowolnego oraz nieorganicznego zanieczyszczania się kałem 35.13. Leczenie farmakologiczne zaburzeń lękowych 35.14. Leczenie farmakologiczne zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych 35.15. Leczenie farmakologiczne zaburzeń odżywiania 36. Integracja leczenia - próba syntezy 36.1. Wstęp 36.2. Teoretyczne założenia terapii 36.3. Podstawa i zasady postępowania zintegrowanego 36.4. Stan bieżący 36.5. Zgoda na leczenie a leczenie kompleksowe 36.6. Psychoterapia 36.7. Swoiste i nieswoiste czynniki psychoterapii 36.8. Miejsce elementów składowych w leczeniu zintegrowanym 36.9. Uwagi końcowe 37. Skorowidz